Şimdiki zamanda ayrılabilen fiiller

ÜNİTE 5

Şimdiki zamanda ayrılabilen fiiller

Ayrılabilen fiil nedir?

Almancada iki parçadan oluşan bir fiil grubu vardır. Bu fiiller bir ön ek(prefix) ve bir mastar fiilden oluşur.

z.B.: auf + stehen → aufstehen “kalkmak”

İngilizce ile karşılaştırmak

Almancadaki ayrılabilen fiiller İngilizcedeki phrasal verbs diye tanımlanan, bir mastar fiil artı bir edat veya bir zarf birleşiminden oluşan fiil grubuna benzer: “to get up”, “to get on” usw.

Önemli ayrılabilen fiiller

Ayrılabilen fiillere Almancada oldukça sık rastlarız. İşte en önemlilerinden bazıları:

abfahren                                                ayrılmak

abholen                                                 gidip almak

abwaschen                                            bulaşıkları yıkamak

anfangen                                               başlamak

ankommen                                           varmak

anrufen                                                  aramak

aufhören                                               durmak

aufräumen                                            ortalığı toplamak/temizlemek

aufstehen                                              kalkmak

ausgehen                                              dışarı gitmek

einkaufen                                              alışverişe gitmek

einladen                                                davet etmek

einschlafen                                           uykuya dalmak

fernsehen                                             televizyon izlemek

saubermachen                                     temizlemek

stattfinden                                            meydana gelmek, olmak, vuku bulmak

vorbereiten                                          hazırlamak

(sich) vorstellen                                    kendini tanıtmak

Ön ek sona gider

Eğer ayrılabilen fiil şimdiki zamanda ise önek genelde mastar fiilden ayrılır ve cümlenin sonuna gider:

anrufen      → Herr Öztürk ruft seine Frau an.
                        Bay Öztürk eşini arıyor.

aufstehen          Bernhard steht um fünf Uhr morgens auf.

Bernhard sabahları saat 8’de kalkıyor.

ausgehen           Corinna geht jeden Tag aus.
                            Corinna hergün dışarı gidiyor.

fernsehen          Die Kinder sehen jeden Abend fern.
                            Çocuklar her akşam TV izliyor.

einkaufen          Er kauft im Supermarkt ein.
                            Süpermarkete alışveriş yapmaya gidiyor.

stattfinden        Das Meeting findet am Montag statt.
                            Toplantı pazartesi günü olacak/gerçekleşecek.

İki cümlede ayrılabilen fiiller

Eğer bir cümle iki tümceden oluşuyorsa kopan kısım ilgili tümcenin sonuna gider. Bunun cümlenin en sonunda olması gerekli değildir.

tümce 1                                              tümce 2

Ich stehe auf        und dann frühstücke ich.  Kalkıyorum ve sonra kahvaltı yapıyorum

Herr Carlsen sieht fern,         aber  seine Kinder lesen. Bay Carlsen TV izliyor, ama çocukları okuyor.

Eğer çok tümceden oluşan, ayrılabilen fiillere sahip bir cümleniz varsa, o zaman ayrılabilen kısım her iki tümcenin sona gider:

Dr Schuster schläft erst um vierundzwanzig Uhr ein, aber er steht schon um fünf Uhr auf.
Dr Schuster ancak(en erken) gece yarısı uyumaya gidiyor, ama saat 5’te kalkıyor.

Fiiller birden çok ön eke sahip olabilir

Bir fiil genelde birden çok ön ek alır. Fiil aldığı ön eke göre yeni anlamlar kazanır. İşte gelmek(kommen) fiilinin aldığı ön eklere göre kazandığı yeni anlamlar:

ankommen                                           varmak

mitkommen                                          birlikte gelmek

weiterkommen                                    gelmeye/ilerlemeye devam etmek

hereinkommen                                        içeri girmek

herauskommen                                       dışarı gelmek

nachkommen                                       daha sonra gelmek

zurückkommen                                    geri gelmek

Buna bir diğer örnek steigen fiilidir. Ensteigen arabaya binmek, umsteigen bir araçtan diğerine aktarma yapmak, aussteigen ise arabadan inmek demektir. Bir fiilin anlamını ön ekin anlamından tahmin etmek çoğu zaman mümkün olsa da bu her zaman işe yaramayabilir. Bu yüzden ayrılabilen fiillerin anlamını öğrenmemiz gerekir.

Ayrılabilir mi yoksa ayrılamaz mı?

İyi bir sözlüğe bakarak ön eke sahip bir fiilin ayrılabilir veya ayrılamaz olduğunu anlayabiliriz. Ayrılabilen fiilin yanında sep. ibaresini görürsünüz. Ayrıca kelimeyi telaffuz ederken vurgu ön ekte ise o zaman bu fiil ayrılamaz.

Çok kullanılan ön ekler

En yaygın ayrılabilen ön ekler şunlardır:

ab-, an-, auf-, aus-, ein-, mit-, nach-, vor-, zu-, zurück-

Önceki sayfalarda fiille birlikte kullanılan bu öneklerin çoğunun örneklerini bulacaksınız.

Bazı ayrılamayan ön ekler

Some inseparable prefixes

Ayrılamayan ön ekler de vardır. Bunlar arasında be-, er-, ge-, ve ver- bulunur. Ayrılamayan bir ön ek ile çok sık kullanılan fiiller bezahlen “ödemek”, erzählen “anlatmak”, verdienen “hak etmek, kazanmak”, verkaufen “satmak” ve verstehen “anlamak” fiilleridir.

Er bezahlt mit seiner Kreditkarte.                                Kredi kartıyla ödüyor.

Sie verkauft ihren alten Computer.                             Eski bilgisayarını satıyor.

Gördüğünüz gibi bu ön ekler fiilden ayrılmıyor.

Ayrılabilen fiiller hakkında daha fazlası

Yeni başlayanlar olarak ayrılabilen fiilleri büyük ihtimalle yukarıda anlatıldığı gibi kullanacaksınız. Ancak ayrılabilen fiiller emir kipinde, modal fiillerle, Perfekt ve gelecek zaman ile de kullanılır.

Bir fiil listesinde veya sözlükte ayrılabilen fiilin geçmiş zaman halini bulamıyorsanız, o zaman fiilin ök eksiz haline bakın. Örneğin abfahren fiilinin geçmiş zaman çekimini göremiyorsanız fahren fiilinin geçmiş zaman çekimine bakın(fiilleri ön ek olmadan arayın).

Alıştırma 5.1

İşte Ahmet Bergmann’ın bir günü. Boşlukları çekimli fiil ve ön ek ile tamamlayın.

Beispiel:   ausstellen         Ahmet ____ den Wecker um sieben Uhr ____ .

→ Ahmet stellt den Wecker um sieben Uhr aus.

1. Jens ____ um halb acht Uhr ____ . (aufstehen)
2. Er ____ seine Arbeit um neun Uhr _____ . (anfangen)
3. Mittags _____ er seine Freundin _____ . (anrufen)
4. Um siebzehn Uhr ___ er mit seiner Arbeit ___. (aufhören)
5. Nach der Arbeit ____ er im Supermarkt ____ . (einkaufen)
6. Abends ____ er ____ . (fernsehen)
7. Er ____ mit seiner Freundin ___. (ausgehen)
8. Um Mitternacht ____ er meistens  ____ . (ausgehen)

28 Ünite 5

Alıştırma 5.2

Aşağıdaki fiillerden hangilerinin ayrılabilir olduğunu kontrol etmek için sözlüğünüzü kullanın. Bildiklerinizin  karşısına bir ✓ işaret koyun. İlk ayrılabilir fiil sizin için önceden yapıldı.

Alıştırma 5.3

Şimdi aşağıdaki boşlukları doldurmak için alıştırma 5.2’deki ayrılabilen fiilleri kullanın . İlki sizin için önceden yapılmıştır.

1. Herr und Frau Conradi stehen um sieben Uhr auf.
2. Die Kinder ______ ihr Zimmer ______ .
3. Er _____ immer im Supermarkt _____ .
4. Wir gehen ins Kino. _______ du _____ ?
5. Frau Schmidt _____ mit dem Rauchen ______ .
6. Wann ______ das Konzert ______ ?
7. Herr Claus liebt Seifenopern. Er _______ jeden Tag _____ .
8. Wann _____ der nächste Zug nach Hamburg _____ ?
9. Wir _____ viele Gäste zu unserer Party _______ .
10. Sie kauft eine Telefonkarte und ______ ihre Mutter _____ .

Alıştırma 5.4

Aşağıdaki cümleleri çevirin:

1. Saat 6’da kalkıyorum.
2. İşime saat 8’de başlıyorum.
3. Toplantı P.tesi günü gerçekleşecek.
4. Tren ne zaman kalkıyor?
5. Tren ne zaman varıyor?
6. Michael temizlik yapıyor ve onun çocukları TV izliyor.
7. Birlikte sinemaya geliyor musun?

Ünite 5 29