Almancada Birleşik İsimler ve İsimleri Birleştirmek

2 Aralık, 2013 A.Bergmann 4 Yorum 14422 Defa okundu

Birden çok kelimeden oluşan yeni bir Almanca kelimenin artikeli her zaman türetilen ilk ismin artikelidir. Diğer bir deyişle bir kelime ne kadar kelime ile birleşirse birleşsin artikelini değiştiremez. Her zaman son ismin artikeli oluşan yeni ismin artikeli olur. Aşağıdaki tabloda bu durum açıkça görülmektedir, lütfen inceleyiniz.

Almancadaki uzun kelimeler hakkında Mark Twain şöyle diyor:

“Bazı almanca kelimeler o kadar uzun ki bir bakış açısına sahip olabilirler.”

Gerçekten de almanlar uzun kelimelerini seviyor. Ancak 1998 yılında(Rechtschreibreform) doğru telaffuz reformu deklare edildi. Bu yeniden düzenlemede kocaman  kelimelerin(Mammut Wörter) arasına daha kolay okunabilmeleri için tire(-) konulması şiddetle tavsiye edildi. Bilim ve medya alanından bu tavsiyeye uyanlar oluyor: Software-Produktionsanleitung, Multimedia- Magazin.

Bu upuzun almanca kelimeleri okuduğunuzda bunların birbirinden türediğini fark edeceksiniz.

Substantiv+ Substantiv (der Mülleimer/ çöp kovası)
Adjektiv + Substantiv (die Großeltern/ büyük ebeveyn)
Substantiv + adjektiv (luftleer/ havasız)
Verbstamm + Substantiv (die Waschmaschine/ çamaşır makinesi)
Präposition + Substantiv (der Vorort/ kenar mahalle)
Präposition + verb (runterspringen/ aşağı atlamak)
Adjektiv + adjektiv (hellblau/ açık mavi)

Bazı bileşik almanca isimlerde ilk kelime ikinci kelimeyi  daha belirgin ve detaylı olarak açıklama görevini üstlenir. Örneğin:  die Zeitungsindustrie(gazete endüstrisi).  Bazı bileşik isimlerde her bir kelime eşit değere sahiptir.(der Radiowecker/Radyolu çalar saat). Diğer uzun kelimelerin her biri birbirinden farklı kendi anlamları vardır.Örneğin: der Nachtisch(Tatlı)

 

Önemli bileşik isim kuralları

1. Yeni bileşenin anlamının  ne olacağını son kelime belirler. Mesela:über -> präposition, reden->verb
   überreden = verb (kandırmak,aklını çelmek)

 

2. Bileşik kelimenin son ismi yeni kelimenin artikelini belirler. Mesela:
   die Kinder + das Buch = das Kinderbuch (Çocuk kitabı)

 

3. Sadece son isim dönüştürülür. mesela:das Bügelbrett -> die Bügelbretter (ütü masaları)

 

4. Sayılar her zaman bitişik yazılır. Mesela: Zweihundertvierundachtzigtausend (284 000)

 

5. 1998,doğru yazım reformundan(Rectschreibreform) beri  fiil + fiil şeklindeki bileşik isimler artık bitişik yazılmıyor. Mesela böyle, kennen lernen/ tanı(ş)mak.

Bileşik İsimlere Harf Eklemek

Uzun almanca kelimeler oluşturmak için bazen harf ya da harfler ekleme gereği duyarsınız.

1. isim + isim bileşenlerine -e-  ekliyorsunuz:
   • -e-
     ilk ismin çoğulu -e- eklenerek yapılıyorsa.
     Die Hundehütte (der Hund -> die Hunde)

 

• – er-
  İlk isim maskulin  ya da neutral  ise ve -er- eklenerek çoğul yapılıyorsa.
  Der Kindergarten (das Kind ->die Kinder)

 

• -n-
  İlk isim dişil(feminin) ise ve çoğulu -en- eklenerek yapılıyorsa.
  Der Birnenbaum/ armut ağacı (die Birne -> die Birnen)

 

• -s-
  İlk isim -heit, keit, -ung soneklerinin birinden biriyle bitiyorsa
  Die Gesundheitswerbung/ Sağlık ilanı

 

• -s-
  genitiv durumda -s- alan bazı isimler için.
  Das Säuglingsgeschrei/ yeni doğan bebeğin ağlaması (des Säuglings)

 

2. Fiil kökü + isim bileşimlerinde:
   • -e- ekliyorsunuz.
     Sonu b, d, g ve t ile biten fiil kökünden sonra.
     Der Liegestuhl/ şezlong

    

Special thanks: german.about.com