je…desto… kalıbının anlamı ve kullanım yerleri

“je… desto…” ifadesinin anlamı ve gramer incelemesi

“je…desto…” (okn.: yeğ desto)

“ne kadar ekmek o kadar köfte” cümlesini eminim hepiniz en az bir kere duymuşsunuzdur veya en az bir kere siz de söylemişsinizdir. “je… desto…” söz öbeğinin anlamını aslında bu cümle gayet iyi açıklıyor. Belirli bir miktar artarken diğer miktar da aynı oranda artar. Yarım ekmeğe 5 köfte ekliyorsanız tüm ekmeğe 10 köfte eklersiniz. Yani ekmeğin miktarı arttıkça köftenin miktarı da artar. Bu kalıbın Türkçe karşılığı “ne kadar… o kadar…” ifadesidir.

• Ne kadar ders çalışırsam, o kadar bilgili olurum.
• Film hakkında ne kadar çok düşünürsem, filmi o kadar az görmek istiyorum.
• Ne kadar büyük, o kadar iyi.

Je’nin tek başına kendi anlamı “bir” demek ama cümle içinde kullanıldığında anlamı “başına” demek olur. Ürünlerin ne kadarı kaç para gibi durumları belirtmek için kullanırız.“Bir parçası 10 Euro” , “ürün başına 10 lira talep ediyorum.”gibi…

• Die Äpfel kosten 10 Euro je Kilo.(Elmanın bir kilosu 10 Euro.)

Je’nin bir diğer anlamı ise “hiç” demektir.Fakat bu “boş” ve “yok” anlamındaki “hiç” değil “en az bir kez” anlamındaki “hiç” gibidir.

•  ”Gramer hiç eğlenceli oldu mu?” – “Hat Grammatik je/jemals Spaß gemacht?”
• “Hiç Almanya’da bulundunuz  mu” – “Waren Sie jemals in Deutschland gewesen?

Eğer cümlemizde “her zaman” ya da “herhangi bir zaman” ifadesini kullanmak istersek o zaman “immer” dememiz gerekir.

•  “Hat Grammatik je Spaß gemacht?” – “Nein!”
• “Hat Grammatik immer Spaß gemacht?” – “Nein!”

Birinci cümledeki “Hayır” cevabı konuşmacının gramerden zevk aldığı tek bir anın bile olmadığını gösterir. ikinci cümlededeki “Hayır” cevabı ise HERZAMAN değil ama çoğu zaman zevk alındığını belirtir.

Desto’nun tek başına bir anlamı bulunmuyor fakat je ile birlikte bir şey ile başka bir arasındaki paralel ilişkileri özetlemek için kullanılır. “Je” ne kadar ve “desto” o kadar ifadesinin yerini tutar.

• Ne kadar ders çalışırsam, o kadar bilgili olurum.
• Je mehr ich studiere, desto weiser werde ich.
• Ne kadar uyursam,o kadar yorgun oluyorum.
• Je mehr ich schlafe, desto müder bin ich.

Desto je’nin yerine kullanılabilir ama gözlemlerime göre konuşma dilinde buna pek rastlamazsınız. Zaman zaman hem desto hem de je yerine kullanılabilen, okunuşu “uumzo” şeklinde olan “umso” diye bir kelime daha vardır.

• Je früher ich aufstehe, umso länger ist mein Tag.
• Umso mehr ich nachdenke umso weniger gefällt mir die Idee.

Cümlelerinizde umso kullanmaktan kaçınmanızı tavsiye ediyorum.Çünkü umso anlamı “mek için” olan um zu(okn.:uum tsuu) ile karışabilir.Yanlış bir telaffuz cümlenizin anlamını tamamen değiştirebilir ve ne demek isteğinizi anlamak oldukça zor olacaktır.Bu yüzden cümlelerinizde “je… desto…” kalıbını tercih edin, en çok kullanılanı da budur zaten.

This post can be read in English