der Akkusativ (der Wenfall) wen? was? wohin?

Akkusativ ( ismin -i hali )

Akkusativ – Öncesinde Türkçede ismin halleri neler bir hatırlayalım. Türkçede ismin 5 hali vardır ve bunlar:

İsmin yalın hali(isim),  –i hali(ismi), e–hali(isme), –de hali(isimde),  ayrılma hali(isimden) ve son olarak –in hali(ismin).

Almancada da aynı şekilde ismin halleri vardır. Bunlar:  der Nominativ, der Akkusativ, der Dativ ve der Genitiv. Diğer durumları sonraki dersimizde öğreneceğiz ama biz bu derste Akkusativ duruma odaklanacağız. Der Akkusativ denildiğinde aklınıza yönelme ve gösterme hali gelsin. Akkusativ nereye(wohin), neyi(was) ve kimi(wen) sorularına cevap verir.

–Wohin gehst du?(nereye gidiyorsun?)
–Ich gehe in das Kino.(Sinemaya gidiyorum.)

–Wen liebst du am meisten? (en çok kimi seviyorsun?)
–Ich liebe meinen Hund am meisten. (en çok köpeğimi seviyorum.)

–Was machst du gerade? [şu an ne(yi) yapıyorsun?]
–Ich lese ein Buch von Franz Kafka? (Franz Kafka’nın bir kitabını okuyorum.)

Akkusativ aktif bir cümlenin dolaysız nesnesidir,  yani cümlede yapılan işten doğrudan etkilenir.  der ve ein Akkusativ durumda den/einen şeklini alır.

Maskulin isimlerin Akkusativ zamirleri

Er(erkekler için “o”) zamiri Akk. durumda ihn(onu) şeklini alır.  Bununla ilgili aşağıdaki örnekleri inceleyiniz.

Der Hund beißt den Mann. Köpek ısıyor adamı.
Er beißt ihn. o (köpek)  onu (adamı) ısırıyor.
Den Mann beißt der Hund.  Adamı ısıyor köpek.
Beißt der Hund den Mann? Isırıyor mu köpek adamı ?
Beißt den Mann der Hund?  adamı köpek mi ısırıyor?

Çünkü dolaysız nesne geçişli fiillerin yaptığı eylemi üzerine alır. Yukarıdaki örnekte adam eylemden etkileniyor. Yani eylemi yapan değil. Tüm eylemi yapan köpektir. Birkaç geçişli fiillere daha örnek verelim:

kaufen

bir şey satın aldığınızda nesnenin üzerine giden siz oluyorsunuz ve satın aldığınız nesne sizin kaufen(satın almak)  eyleminizden etkileniyor.

haben (bir şeye sahip olmak)

 bir şey dolaysız nesnedir. Kişi nesneye etki eden durumundadır.

Akkusativ durumda belirli artikeller

*Not: Bazı isimler Nominativ durum hariç Akk. ve diğer durumlarda ilaveten -en ya da -n eki alır. Bunlar genelde N-Deklination’u olan isimlerdir.

*Not:  “keine” olumsuzluk kelimesi eine belirsiz artikelinin  olumsuzudur ve çoğul şekli yoktur. Ama keine hiç/yok anlamında ise çoğul isimlerle beraber kullanılır. Örnek: “In Venedig gibt es keine Autos.” (Venedik’te hiç araba yok.)

**Not: Bazı maskulin isimler Nominativ durum hariç diğer durumlarda ayrıca bir –en veya -e eki alır.

Bir fiilin geçişli olup olmadığını anlamak için önce nesne söylemeden cümleye başlayın. Eğer kulağa acayip geliyorsa ya da cümlenin sonuna bir nesne ekleme gereği duyuluyorsa muhtemelen fiilimiz geçişlidir. Örneğin:

Benim …var.(Ich habe….)
 O …satın aldı(er kaufte…).

Her iki cümle “ne” sorusuna cevap verir. Senin ne var? Ne satın aldın?  Ya da her ne ise, hepsi dolaysız nesnedir ve Almancada Akkusativ durumdadır. Diğer taraftan eğer bunu uyumak, ölmek ya da dans etmek gibi geçişsiz bir fiille yaparsanız cümlede dolaysız nesne kullanmak gerekmez. Bir şeyi uyuyamazsınız, ölemezsiniz ya da dans edemezsiniz.

Aşağıdaki örnekleri inceleyiniz.

Ich habe einen roten Wagen gekauft.(Ben kırmızı bir araba satın aldım.)  O zaman benim artık:

Ich habe einen Wagen.(Benim bir arabam var.)

Öyleyse ilk cümlede kullanılan haben yardımcı fiil olan, ikinci cümlede kullanılan ise asıl fiil olan haben’dır. Sahip olmak anlamında kullanılan haben cümlenin asıl fiilidir.

Geçişli fiillerin kullanımı

Ayrıca Almancada bazı fiiller hem geçişli hem de geçişsiz olabilir ama bilmeniz gereken eğer dolaysız bir nesne varsa Akkusativ kullanım gerekecek demektir. Bu tür fiilleri cümle içinde kullanırken cümlenin nesnesi var mı yok mu ona bakarız. Eğer Nesne varsa “haben” ile yok ise “sein” ile cümleyi kurarız.

Sonuç

Özetle Almanca Akk. durum(der Wenfall)  der’i den’e dönüştürür. Akk. soru kelimesi wen(kimi): Wen hast du gestern gesehen?(dün kimi gördün?)

Bununla ilgili başka bir yazıyı burada okuyabilirsiniz. Buna ilaveten yazı içinde hiç bahsetmedim ama Almancada Akk. ve Dat. alan çift yönlü edatlar da bulunur.