Fiil çeşitleri ve düzensiz fiiller

düzenli ve düzensiz fiiller

Almancada çoğu fiiller düzenlidir ve bu fiiller şahıs zamirlerine göre çekimlenirken fiil köküne düzenli ekler gelir. Ama bir grup fiil daha vardır, bunlar çekimlenirken düzenli fiillerden farklı olarak köklerinde değişiklik olur. Düzensiz fiillerin en önemli özelliği er/sie/es ve du şahıs zamirlerine göre çekimlenirken köklerinde sesli harf değişikliği olmasıdır.

Türkçede düzenli ve düzensiz fiil kavramı bulunmuyor.Dilimizde fiiller sesli harf uyumuna göre çekimlenir.

Kökü –d ve –t ile biten fiiller

Almancada kökü –d ve –t ile biten bazı fiiller vardır. Bu filler du,er/sie/es ve ihr şahıs zamirlerine göre şimdiki zamanda çekimlenirken iki sessiz harf yan yan gelir ve kelimeyi telaffuz etmek hem zordur hem tuhaftır.Bu yüzden bahsedilen iki sessiz harf arasına  “e” kaynaştırma harfi girer. Aşağıdaki örneklerde “e” kaynaştırma harfini faklı renkle gösteriyorum.

atmen ve regnen gibi fiiller

atmen ve regnen gibi fiillerin kökü bir sessiz harf + n veya m ile biter. Bu gruba giren fiiller de “e” kaynaştırma harfine ihtiyaç duyar.

Beispiele:

Du atmest sehr heftig.(Oldukça zor nefes alıyorsun.)

Herr Maier arbeitet bei Siemens.(Bay Maier Siemens için çalışıyor.)

Es regnet schon wieder!(Yağmur yağıyor yine!)

Das Buch kostet 5 Euro.(Kitap 5 avro tutuyor.)

Ihr redet zu viel.(Çok fazla konuşuyorsunuz.)

“e” kaynaştırma harfi  sadece du, er / sie / es ve ihr için kullanılır: Bu kuraldan diğer filler etkilenmez:

Kökü -s, -ss, -ß, -x, -z, -tz ile biten filer

Normalde du zamirinin çekim eki –st ama kök zaten s, ss veya ß ile bitiyorsa sadece –t ekleriz.

 Beispiele:

Kökleri x, z veya tz ile biten birkaç fiil için aynı kural geçerlidir:

Kökünde sesli harf değişikliği olan düzensiz fiiller

Kökteki ünlülerin şimdiki zamanda değiştiği bir grup Almanca fiiller vardır. Bu değişiklikler sadece du ve er / sie / es çekimlerinde geçerlidir.  Bazı sık kullanılan fiiller için örnekler:

 infinitiv       inites Verb

schlafen       er schläft     uyumak

essen            sie isst         yemek

sprechen      du sprichst   konuşmak

lesen           du liest         okumak

sehen           er sieht        görmek

Beispiele:

Liest du gern Harry Potter? (Harry Potter okumayı sever misin?)

Er sieht  ein Fußballspiel. (O, bir futbol maçı izliyor.)

 Sie isst gern Pizza. (O, pizza yemeyi sever.)

Sprichst du Deutsch? (Almanca konuşuyor musun?)

Sie schläft bis elf Uhr.(O, saat 11’e kadar uyur.)

Kurala dikkat edelim
Bu değişiklikler sadece sınırlı sayıda fiiller için geçerlidir. Bu fiilleri ezbere öğrenmek en iyisidir. Bir fiilin nasıl değiştiğini tahmin etmenize yardımcı olabilecek belirli desenler de vardır. Bunlar:

a → ä
e → i
e → ie
Bunlara daha ayrıntılı örnekler verelim

kökteki a harfinin ä olması

bu  kurala göre çekimlenen önemli fiiller:

Beispiele:

Du fährst morgen nach Hause.(Yarın eve gidiyorsun.)

Gleich fällt es runter! (Şimdi aşağı düşecek!)

Er trägt ein  neues T-Shirt. (O, yeni bir T-shirt giyiyor.)

e → i

“sprechen” ve “essen” köklerindeki sesli harfi -e’den -i’ye dönüştüren en belirgin iki fiildir. Aşağıdaki fiiller de bu kuralı takip eder:

Beispiele:

Er hilft Frau Maier. (Bayan Maier’e yardım ediyor.)

Triffst du heute Angelika? (Bugün Angelika ile buluşuyor musun?)

Er wirft den Ball zu Beckham. (Topu Beckham’a atıyor.)

Nimmst du Kaffee oder Tee? (Kahve mi yoksa çay mı alıyorsun?)

Er nimmt ein heißes Bad. (Sıcak bir duş alıyor.)

e → ie

e sesinin uzun okunduğu sehen ve lesen gibi bazı fiillerde e sesli harfi ie‘ye dönüşür:

sehen → du siehst, er/sie/es sieht görmek

lesen → du liest, er/sie/es liest okumak

Bir diğer önemli fiil empfehlen:

empfehlen → du empfiehlst, er/sie/es empfiehlt tavsiye etmek

Beispiele:

Er sieht Jutta nicht. (Jutta’yı görmüyor.)

Sie empfiehlt Tee. (O çay tavsiye ediyor.)

Düzensiz fiilleri nerede bulabiliriz

Köklerinde sesli harf değişikliği olan bütün fiiller düzensiz fiildir. Almancada düzenli fiiller daha çoktur. Bu yüzden eğer bir fiil size tanıdık geliyorsa büyük ihtimalle o düzensiz bir fiildir. Düzensiz fiillerin diğer adı kuvvetli fiildir(starke Verben). Bu kitabın arkasında sık kullanılan düzensiz fiillerin listesini bulabilirsiniz.Ama şuna dikkat edin bütün düzensiz fiilleri şimdiki zamanda çekimlerken kökte bir sesli harf değişikliği olacak diye kural yoktur. Onların bazılarını şimdi zamanda çekimlerken kökte sesli harf değişikliği görülmez.

Diğer düzensiz fiiller

Yukarıda anlatılan kurala hiç uymayan iki fiil grubu daha bulunur

• sein ve haben ‘olmak’ and ‘sahip olmak’ (Ünite 4’e bakın)
•  modal fiiller (Ünite 18’e bakın).

Übung 3.1

Aşağıdaki fiilleri şimdiki zamanda çekimleyiniz (tüm şahıslar için: ich, du, er/sie/es, wir, ihr, Sie, sie):

1. arbeiten

2. tanzen

3. heißen

4. reisen

Übung 3.2

İşte sık kullanılan düzensiz fiillerin bir listesi. Şimdiki zamanda kökteki sesli harflerini değiştirenlerin önüne tik, değişmeyenlerin önüne ise çarpı işareti koyun. İlk ikisi sizin için önceden yapıldı. Cevaplarınızı kontrol etmek için bir fiil listesi kullanın.

Übung 3.3

Avusturyalı genç bir televizyon sunucusu olan Hans Homann’ın kendisi hakkında söyledikleri. Onun kısa bir portresini yazmak için bu bilgiyi kullanın. İlk cümle senin için yapıldı.

1. Ich heiße Hans Homann.  → Er heißt Hans Homann.

2. Ich komme aus Wien.

3. Ich arbeite für das Österreichische Fernsehen.

4. Ich spreche natürlich Deutsch, aber auch Englisch und Spanisch.

5. Ich lese gern Kriminalromane.

6. Ich fahre auch gern Ski und schwimme viel.

7. Ich sehe gern alte Filme mit Marlene Dietrich.

8. Ich schlafe oft lange.

9. Ich reise gern.

10. Und ich helfe am Wochenende alten Leuten.

Übung 3.4

Aşağıdaki cümleleri Almancaya çevirin:

• O bir kitap okuyor.
• Peter Almanca ve İngilizce konuşuyor.
• Biz Almanca ve İngilizce konuşuyoruz.
• Magda pizza yemeyi seviyor.
• Ben bir bira alayım lütfen.
• Onun bir birası var.
• O bir T-shirt giyiyor.
• Yağmur yağıyor.